نوار قلب یکی از ابزارهای شناسایی و تشخیص بیماری در قلب و عروق است. این تست و یا آزمایش ساده و ارزان می‌تواند در زمان بسیار کوتاهی بسیاری از تشخیص‌های بیماری را برای بیماران قلبی تایید و یا رد کند و به پزشک در شناسایی و درمان مشکل بیماری کمک کند. در این مقاله از سایت پاب سنتر سعی داریم تا بیشتر در رابطه با نوار قلب صحبت کرده و در مورد انواع آن، چگونگی عملکرد و تفسیر آن صحبت داشته باشیم.
تست نوار قلب چیست؟
تست نوار قلب (به انگلیسی EKG) یک آزمایش تشخیصی است که متخصص قلب و عروق جهت اندازه گیری فعالیت الکتریکی قلب افراد از آن استفاده می‌کنند. این تست یکی از بهترین آزمایش‌ها برای قلب است.
عملکرد قلب به این صورت بوده که یک سری سیگنال‌های الکتریکی در نقاط خاصی از قلب ایجاد می‌شود، پس از آن این سیگنال‌های الکتریکی در مسیر معینی در سر تا سر قلب منتقل می‌شود. نتیجه نهایی از تولید این پیام‌های الکتریکی تولید ضربان و یا تپش قلب است. این ضربان یا تپش منجر به انقباض ماهیچه‌های قلب می‌شوند و خون را به سراسر بدن منتقل می‌کنند. مشکلات قلبی منجر به تغییر روند هدایت سیگنال‌ها و همچنین صدای قلب می‌شود. متخصصان از EKG جهت اندازه گیری این سیگنال‌های الکتریکی، بررسی صدای قلب، ضربان قلب نرمال و عملکرد آن به منظور تشخیص بیماری‌ها و مشکلات قلبی مورد استفاده قرار می‌دهند.
تاریخچه نوار قلب
این آزمایش در سال ۱۹۰۲ میلادی جهت کمک به شناسایی بیماری قلبی و سایر مشکلات قلب اختراع شد و جزء مهم ترین دستاوردهای پزشکی به شمار می‌آید. با توجه به اظهارات کتابخانه پزشکی ملی ایالات متحده، علامت اختصاری EKG طبق املای الکتروکاردیوگرام در زبان آلمانی است (که elektrokardiogramm است). گاهی اوقات ممکن است پزشکان جهت پیشگیری از اشتباه گرفتن ECG و الکتروانسفالوگرام (یا EEG نوار مغز) استفاده کنند. EKG تستی آسان، سریع و بدون درد است که در آن پزشک سنسورهایی را به پوست بیمار متصل کرده تا بتواند سیگنال‌های الکتریکی درون قلب را اندازه گیری کند.
هدف از گرفتن نوار قلب چیست؟
EKG مشکلات مربوط به ضربان قلب را در شخص بیمار مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشکان می‌توانند از EKG جهت جمع آوری اطلاعات در موارد ذکر شده در زیر استفاده کنند:
- گره سینوسی دهلیزی یا گره سینوسی، بخشی از قلب است که منجر به تولید ضربان قلب می‌شود.
- گره دهلیزی بطنی
- مسیرهای هدایت عصبی در قلب
- سرعت و ریتم قلب
- اندازه یا ضخامت حفره‌های خاص قلب
چه بیماری‌هایی را می‌توان با نوار قلب تشخیص داد؟
EKG یک آزمایش ساده و فاقد درد است که می‌تواند اطلاعات بسیار مهمی در رابطه با عملکرد قلب ارائه دهد. این آزمایش می‌تواند جهت شناسایی طیف وسیعی از بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار گیرد که شامل موارد زیر می‌شود:
| سکته قلبی | ایسکمیک قلبی ( کاهش خون رسانی به ماهیچه‌های قلب) |
| حمله قلبی در شرایط اضطراری | اختلال در ریتم قلب و نامنظم شدن ریتم ضربان |
| تغییر اندازه حفرات قلب ( دهلیز‌ها یا بطن‌ها ) که باید توسط اکوکاردیوگرام تایید شود. | بیماری دریچه‌های قلب ( تنگی و بسته شدن دریچه‌ها، افتادگی دریچه قلب، مخصوصا میترال) |
| افیوژن پریکارد یا پنوموتوراکس ( آب آوردن ریه) | بیماری‌های مادرزادی قلب از قبیل وجود سوراخ در دیواره میان حفرات راست و چپ |
| پریکاردیت ( قلب داخل یک کیسه محافظت کننده قرار دارد و درصورتی که این کیسه ملتهب و متورم شود، بیماری پریکاردیت یه وجود می‌آید) |
نوار قلب چگونه انجام می‌شود؟
جهت انجام نوار قلب، ده الکترود کوچک به قفسه سینه، پا و بازوی شما وصل می‌شود. این الکترودها سیگنال‌های الکتریکی قلب را به یک دستگاه ضبط کننده انتقال می‌دهند. دستگاه ضبط کننده این سیگنال‌ها را به طور یک نمودار ترسیم کرده که به وسیله پزشک تفسیر می‌شود. مراحل انجام نوار قلب به شرح زیر می‌باشد:
- آماده سازی بیمار: پیش از انجام نوار قلب، لباس‌های خود در قسمت بالای بدن را درآورید. همچنین، موهای خود را در ناحیه ای که الکترودها قرار می‌گیرند کوتاه کرده یا بتراشید.
- اتصال الکترودها: یک تکنسین پزشکی ده الکترود کوچک را به قفسه سینه، پا و بازوی شما وصل کرده که این الکترودها با استفاده از پدهای چسبنده یا ژل به پوست شما وصل می‌شوند.
- ضبط نوار قلب: دستگاه ضبط کننده سیگنال‌های الکتریکی قلب را برای چند دقیقه ضبط می‌کند.
- تفسیر نوار قلب: پزشک نوار قلب را تفسیر کرده و نتایج را با شما در میان می‌گذارد.
آمادگی خاصی جهت انجام نوار قلب لازم نیست. با این حال، چنانچه داروهای خاصی مصرف می‌کنید، حتماً باید به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین چنانچه باردار هستید، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
نوار قلب چه چیزی را نشان می‌دهد؟
نوار قلب می‌تواند نشان دهنده تغییراتی در فعالیت الکتریکی قلب باشد که همین موضوع می‌تواند نشانه ای از بیماری قلبی باشد. ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت میان 60 تا 100 ضربه در دقیقه است. نوار قلب می‌تواند نشان دهد که آیا ضربان قلب شخصی نامنظم، بیش از حد سریع و یا بیش از حد کند است. موج ECG نشان دهنده فعالیت الکتریکی قلب می‌باشد و EKG نشان دهنده طبیعی بودن الگوهای موج ECG هستند. ولتاژ ECG نشان دهنده شدت فعالیت الکتریکی قلب بوده و EKG می‌تواند نشان دهنده طبیعی بودن ولتاژ ECG می‌باشد.
نوار قلب چه چیزی را نشان نمی‌دهد؟
نوار قلب می‌تواند اطلاعات مهمی در خصوص عملکرد قلب ارائه دهد، ولی نمی‌تواند همه موارد را نشان دهد. به عنوان مثال نوار قلب نمی‌تواند موارد زیر را نشان دهد:
- حجم خون در قلب: حجم خون در قلب می‌تواند بر عملکرد قلب تأثیر بسیار زیادی بگذارد، ولی نوار قلب نمی‌تواند این حجم را اندازه گیری کند.
- شدت بیماری قلبی: نوار قلب می‌تواند وجود بیماری قلبی را نشان دهد، ولی نمی‌تواند شدت آن را مشخص کند.
- علت بیماری قلبی: نوار قلب می‌تواند بعضی از دلایل بیماری قلبی را نشان دهد، ولی نمی‌تواند دلیل دقیق را مشخص کند.
- عوارض بیماری قلبی: نوار قلب می‌تواند بعضی از عوارض بیماری قلبی را نشان دهد، ولی نمی‌تواند همه عوارض را نشان دهد.
علاوه بر این، نوار قلب فقط یک آزمایش است و باید با دیگر آزمایش‌ها از جمله آزمایش خون، MRI قلب یا سی تی اسکن و تست ورزش تکمیل شود تا تصویر کاملی از سلامت قلب حاصل شود.
پیش از انجام نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) چه کاری باید انجام بدیم؟
از خوردن و نوشیدن کافئین یا الکل پیش از انجام تست نوار قلب اجتناب کنید. این مواد می‌توانند بر نتایج نوار قلب تأثیر زیادی بگذارند. چنانچه دارویی مصرف می‌کنید، حتماً به پزشک متخصص خود اطلاع دهید. چنانچه سابقه پزشکی خاصی دارید، حتماً باید به پزشک خود اطلاع دهید. این اطلاعات می‌تواند به پزشک شما کمک کرده تا نتایج نوار قلب را تفسیر کند. چنانچه باردار هستید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. به طور معمول نوار قلب برای زنان باردار بی خطر است، ولی مهم است که پزشک شما از بارداری شما مطلع باشد.
انواع نوار قلب چیست؟
نوار قلب انواع متعددی دارد که در این قسمت به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. انواع نوار قلب عبارت اند از:
EKG در حال استراحت
فرد بر روی تخت دراز کشیده و لباس خود را بالا می‌زند. تکنسین الکترود‌های دستگاه EKG را به سینه، مچ پاها و بازوی او متصل می‌کند. فرد در حالت استراحت بوده و تنفس عادی دارد. پس از آن دستگاه را روشن کرده و در عرض 10 دقیقه نوار قلب ثبت می‌شود. جهت بهتر شدن اندازه گیری جریان الکتریکی، در نقاط اتصال الکترودها به پوست باید از ژل مخصوص استفاده می‌شود. پوست باید در محل‌های ثابت شدن الکترود کاملا تمیز و بدون چربی باشد.
EKG در حین ورزش
این روش جهت بررسی عملکرد قلب، حین ورزش و افزایش فشار وارده بر قلب می‌باشد. یکی از علل انجام تست ورزش، بررسی عملکرد عروق کرونری بوده که وظیفه خون رسانی به ماهیچه‌های قلب را بر عهده دارد. چنانچه این عروق دچار گرفتگی یا تنگ شدگی باشند، در این آزمایش شناسایی می‌شوند. در طول این آزمایش از شخص خواسته می‌شود که بر روی تردمیل دویده و یا بر روی دوچرخه ثابت سریع رکاب بزند. با استفاده از الکترودهایی که به بدن شخص متصل است، وضعیت او را در حین ورزش بررسی می‌کنند. نشان و علامت بعضی از گرفتگی‌های قلب در حین فشار و ورزش پدیدار می‌شود.
نوار قلب هولتر
نوار قلب هولتر یک نوع EKG بوده که به منظور ضبط فعالیت الکتریکی قلب به مدت 24 تا 48 ساعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست می‌تواند به پزشک کمک کرده تا آریتمی‌های قلبی را که ممکن است در زمان استراحت رخ ندهند، شناسایی کند.
نوار قلب هولتر از یک دستگاه بسیار کوچک و قابل حمل به اسم هولتر استفاده می‌کند. این دستگاه با کمک سیم‌هایی به الکترودهایی وصل می‌شود که بر روی قفسه سینه شما قرار می‌گیرند. الکترودها فعالیت الکتریکی قلب شما را به دستگاه هولتر انتقال می‌دهند. در زمانی که نوار قلب هولتر را انجام می‌دهید، دستگاه هولتر را باید با خود حمل کنید. شما می‌توانید در طی این مدت به فعالیت‌های عادی خود بپردازید، ولی باید از فعالیت‌های شدید از جمله ورزش سنگین اجتناب کنید.
نوار قلب خواب
نوار قلب خواب (Sleep EKG) یک نوع EKG بوده که به منظور ضبط فعالیت الکتریکی قلب در حین خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش می‌تواند به پزشک کمک کرده تا آریتمی‌های قلبی را که ممکن است در خواب ایجاد شوند، شناسایی کند. در زمانی که نوار قلب خواب را انجام می‌دهید، باید دستگاه هولتر را با خود در رختخواب برده و بعد از 7 تا 10 ساعت، دستگاه هولتر را به پزشک یا بیمارستان باز گردانید.
نوار قلب استرس دارویی
این نوع EKG به منظور ضبط فعالیت الکتریکی قلب در حین مصرف دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد که منجر به افزایش ضربان قلب می‌شود. این آزمایش می‌تواند به پزشک کمک کرده تا بیماری‌های قلبی را که ممکن است در حالت استراحت قابل شناسایی نباشند، شناسایی کند. نوار قلب استرس دارویی از یک دستگاه EKG و یک داروی استرس زا مورد استفاده قرار می‌دهد. به طور معمول داروی استرس زا دی آدنوزین یا پیریدامول است. این داروها منجر به افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شوند. پزشک شما فشار خون و ضربان قلب شما را در طی آزمایش کنترل می‌کند. چنانچه علائمی از جمله درد قفسه سینه، سرگیجه یا تنگی نفس دارید، آزمایش متوقف می‌شود.
تفسیر نوار قلب چگونه است؟
تفسیر نوار قلب شامل بررسی چندین عامل است که این عوامل عبارت اند از:
- ریتم قلب: ریتم قلب طبیعی منظم و مرتب است. ریتم‌های نامنظم می‌توانند نشانه دهنده مشکلات قلبی باشند.
- ارتفاع و عرض موج‌های QRS: ارتفاع و عرض موج‌های QRS نشان دهنده شدت انقباض قلب می‌باشد.
- شکل موج‌های P: موج P نشان دهنده انقباض دهلیز است و همچنین شکل موج P طبیعی باید گرد و واضح باشد.
- فاصله بین موج‌های QRS: فاصله میان موج‌های QRS نشان دهنده زمان لازم جهت انقباض قلب است. به طور معمول این فاصله میان 0.12 تا 0.20 ثانیه است.
- ضربان قلب: ضربان قلب طبیعی در بزرگسالان چیزی میان 60 تا 100 ضربان در دقیقه است. ضربان قلب کمتر از 60 ضربان در دقیقه را برادیکاردی و ضربان قلب بیش از 100 ضربان در دقیقه را تاکی کاردی می‌نامند.
نتایج آزمایش نوار قلب می‌تواند طبیعی، غیر طبیعی و یا حتی غیر قابل تفسیر باشد. نتایج غیر طبیعی می‌تواند نشان دهنده وجود یک مشکل قلبی در شما باشد. بعد از خواندن نوار قلب، پزشک می‌تواند در رابطه با نوع بیماری و درمان مورد نیاز با شخص بیمار صحبت کند. چنانچه نتیجه‌ی EKG شما غیر طبیعی است، ممکن است احتیاج به انجام آزمایش‌های بیشتری مثل اکوکاردیوگرام داشته باشید. چنانچه نگران نتایج نوار قلب خود هستید، پیشنهاد می‌شود حتماً با یک پزشک متخصص قلب مشورت کنید.
کلام آخر
بیماری‌های قلبی از کشنده ترین بیماری‌ها در جامعه حال حاضر می‌باشند. ولی با رعایت چند مورد و انجام چکاپ‌های مرتب می‌توان طول عمر بالایی داشت. تست نوار قلب یکی از بهترین و دم دست ترین آزمایش‌ها جهت بررسی سلامت قلب است. در بیشتر بیمارستان‌ها و مطب‌ها پیش از ملاقات با پزشک، از شما نوار قلب گرفته شده تا پزشک بتواند بهتر تصمیم بگیرد. انجام نوار قلب برای مردان بالای 40 سال و خانم‌های بالای 50 سال هر 6 ماه یک بار ضروری می‌باشد. با تفسیر و تحلیل نمودار‌های نوار قلب می‌توان از سلامت قلب مطلع شد.
در این مقاله از سایت پاب سنتر، در رابطه با نوار قلب و چگونگی عملکرد آن صحبت کردیم. چنانچه در این زمینه و حتی برای خرید کاغذ نوار قلب سوالی دارید می‌توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید. جهت برقراری ارتباط تنها کافی است با شماره 021-44149107 تماس حاصل نمایید.